In het FD stond laatst een artikel over deze werkbladen. Naar nu blijkt zijn er meer nadelen aan de nepstenen bladen zitten. In het kort; Je kunt het vergelijken met asbest.
Zolang je niet in het materiaal zaagt is er dus niets aan de hand. Zagen in bladen wordt in de regel niet door de consument gedaan, maar door de monteurs. Bijvoorbeeld om een kookplaatsparing aan te passen, of een maat aanpassing te doen. Wat mij betreft geen paniek dus, met name omdat ik zo goed als geen composiet bladen verkoop.
Maar lees hier onder het artikel.
Ziek door hip aanrechtblad: ook in Nederland komt onderzoek
In het kort Onderzoek toont aan dat bewerkers van kwartscomposieten aanrechtbladen in keukens en badkamers er ernstig ziek van kunnen worden.
Bedrijven hebben wereldwijd te maken met strengere regelgeving en in Australië zelfs met een totaalverbod.
Een Nederlands instituut gaat de blootstelling aan kwartsstof in kaart brengen — ‘het is nog een blinde vlek’, zegt een expert.
Man 39 jaar, last van droge hoest. Diagnose: silicose. Of, man 50 jaar, kortademig en denkt aan astma. Diagnose is wederom silicose. Deze stoflongen, zoals silicose in de volksmond is gaan heten, kwamen geregeld voor bij mijnwerkers. Maar deze mannen zijn geen mijnwerkers. Zij installeerden en bewerkten keukenbladen van kwartscomposiet in België.
Steven Ronsmans, expert in beroepsziekten bij de KU Leuven, onderzoekt deze ziektegevallen. Ongeveer een derde van de patiënten met silicose die hij afgelopen jaar behandelde, liepen die ziekte waarschijnlijk op tijdens het werken met kwartscomposiet.
Hij maakt zich grote zorgen. ‘De stoflong is terug in nieuwe vorm. Ik denk dat we nog maar het topje van de ijsberg in zicht hebben.’
Aanrechtbladen van kwartscomposiet, een kunststeen, zijn populair. Ze zijn betaalbaar, praktisch in gebruik en overal verkrijgbaar. De markt voor kwartscomposiet zal naar verwachting de komende jaren fors stijgen, van $23 mrd (circa €21 mrd) in 2022 naar $40 mrd in 2032.
Maar bewerkers van die bladen blijken er ook heel ziek van te kunnen worden. In de bladen zit, naast chemicaliën, tot 95% kwartsstof. Een stof die internationaal is erkend als gevaarlijk en kankerverwekkend.
Bekende beroepsziekte Nu is een ‘historische beroepsziekte die niet meer had moeten bestaan’ bezig aan een opmars, schrijven onderzoekers uit Australië in een deze maand gepubliceerd onderzoek in het wetenschappelijke blad Respirology. Ook de Nederlandse Gezondheidsraad ziet die opleving van silicose in de bewerking van kunststeen, zo staat te lezen in een voorstel om de regels voor maximale blootstelling aan te scherpen.
Bij het bewerken van de bladen — door slijpen of zagen — komt stof vrij. Dit inademen kan leiden tot silicose, permanente littekens in de longen. De beroepsziekte veroorzaakt onder meer kortademigheid, hoest of chronische vermoeidheid en kan leiden tot kanker.
In Australië, Californië, Israël en Spanje zijn mensen die met kwartscomposiet werken onder de loep genomen. Een aanzienlijk deel van de keukenbladbewerkers bleek ziek. De silicose die wordt gezien, kent een agressief verloop, komt vooral voor bij mensen in de dertig of veertig en lijkt vaker tot sterfgevallen te leiden. Van de 52 zieken die zijn onderzocht in Californië zijn er tien overleden. Hoe hoger de blootstelling, hoe groter het gevaar.
In Nederland is er geen gericht onderzoek gedaan naar silicosegevallen door het werken met kwartscomposiet. In de officiële registraties komt silicose nauwelijks voor. Het wordt hier wel bewerkt, en veelvuldig verkocht, maar productie gebeurt vooral in landen als Spanje, Israël, China of India. Grote bedrijven lijken zich bewust van de risico’s, zegt de Arbeidsinspectie na een verkenning. Maar een goed zicht op de praktijk is er niet.
‘Blinde vlek’
Het Institute for Risk Assessment Sciences van de Universiteit Utrecht gaat de blootstelling aan kwartsstof nu in kaart brengen. ‘Het is nog een blinde vlek’, zegt universitair hoofddocent Susan Peters. Zij ziet, net als Ronsmans, reden om aan te nemen dat ook in Nederland mensen silicose krijgen van het bewerken van de bladen. ‘Uit onderzoeken in andere landen blijkt dat men die casussen vindt op het moment dat men die zoekt.’
Vooral mensen die keukens in huizen op maat zagen, vaak zzp’er, lopen risico’s. Hun werkomstandigheden worden minder in de gaten houden dan in een bedrijf. Kees Eckhardt van NOA, de branchevereniging van veel zogenoemde afbouwers, volgt de internationale onderzoeken op de voet. Hij onderkent de zorgen. Maar hij wijst erop dat Nederland door het mijnwerkersverleden meer ervaring heeft met kwartsstof en dat er hier strenge regels zijn rond het werken met de stof.
Nu de bladen zo populair zijn, werken wel meer bedrijven met het materiaal dan de gevestigde bouw- en steenbedrijven, die van oudsher bekend zijn met de gevaren. ‘We moeten de huidige werkpraktijk daarom opnieuw evalueren’, zegt Eckhardt.
Ikea is één van de grootverkopers van kwartscomposiet. Vooruitlopend op een landelijk verbod in juli in Australië, nam de Ikea daar alle bladen uit de handel. In Nederland ziet Ikea daar geen aanleiding toe, zegt het bedrijf tegen het FD. Spanje scherpte de normen fors aan en Californië nam noodmaatregelen om werknemers beter te beschermen.
Rechtzaken
Omdat het produceren en bewerken van de bladen vooral gebeurt in landen als Israël, India, China en Spanje krijgen bedrijven daar te maken met rechtszaken. Zo is de eigenaar van de in Spanje gevestigde keukenboer Cosentino vorig jaar veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf en een boete voor het onvoldoende informeren over de gevaren van het werk. Volgens rechtbankdodumenten die persbureau Reuters heeft ingezien werden 1900 mensen die werkten met de aanrechtbladen van Cosentino ziek. Het bedrijf heeft ook een vestiging in Nederland.
Een andere wereldspeler, Caeserstone uit Israël, meldt in zijn jaarverslag over 2022 dat er 163 rechtszaken lopen rond zieke medewerkers en reserveert $36 mln voor schadeclaims. De aandelen van het bedrijf daalden met 70% in vijf jaar tijd.
Silicosewet
Nederland heeft een lange geschiedenis met silicose. In 1951 kwam de Silicosewet tot stand, de latere basis voor strenge Arbomaatregelen. Uit deze wet vloeide ook het zandsteenbesluit voort, waardoor zandsteen verboden werd. Het percentage kwarts in zandsteen is echter lager dan die in kwartscomposiet. Waarom is kwartscomposiet, met tot 95% kwartsstof, dan wel op de markt? ‘Voor producten die in vaste vorm veilig zijn, maar waarvan de stof bij bewerking gevaarlijk is, bestaat geen goed antwoord op die vraag’, zegt TNO-expert Wouter Fransman. Hij legt uit dat chemische producten strenge toelatingscontroles krijgen volgens de Europese wetgeving. Maar voor veel stoffen in vaste vorm die pas bij bewerking vrijkomen is dat niet zo. ‘Keukenbladen zijn een eindproduct, hier hoeft geen waarschuwing op te staan’, zegt Ivo Erens van de ViB fabriek, een bedrijf dat onder meer veiligheidsinformatiebladen opstelt. ‘Het is niet de bedoeling dat je erin gaat zagen. Dat is vergelijkbaar met golfplaten van asbest: die zijn als plaat in principe ongevaarlijk. Het probleem ontstaat als je er in gaat boren, zagen, of het breekt zonder de juiste beschermingsmiddelen.’ De wet verplicht bij gevaarlijke stoffen alternatieven te kiezen als die er zijn. Bij nepsteen is er natuursteen, of bladen met veel lagere kwartsstofgehaltes.
Bescherming
Een keukenblad gaat van producent, distributeur, groothandel, steenbewerker, keukenverkoper naar de monteur. De risico’s van kwartscomposiet zijn niet overal bekend, blijkt uit een rondgang van het FD. Eén van de Europese producenten is Diresco, gevestigd in het Belgische Oudsbergen. Commercieel directeur Stefan Ramos: ‘Wij weten dat kwartspoeder in onze producten silica bevat. Dat moet je op de juiste manier verwerken, met onder meer waterzagen en mondmaskers. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld beton en natuursteen. Bij grote producenten in Europa en Amerika wordt daar streng op toegekeken. En onze medewerkers worden jaarlijks medisch gecontroleerd.’
Ramos: ‘Op de voorkant van onze producten zit een beschermfolie, met een veiligheidsinstructie in acht talen.’ Volgens hem gaat de folie bij de steenverwerkers van het materiaal af, waar het in de juiste maat voor de verkochte keuken wordt verzaagd.
Zo’n steenverwerker is bijvoorbeeld Jetstone, een grote leverancier van aanrechtbladen. In de fabriek van Jetstone in Deurne zagen werknemers het product op maat, waarna het doorgaat naar keukeninstallateurs. Dat bewerken doet Jetstone ook met water, zodat stof niet opstuift.
Van verschillende keukenverkopers die het FD benaderde, wilde alleen DKG Holding, het bedrijf achter Bruynzeel Keukens en Keller Keukens, reageren. Commercieel directeur Ron van den Berg zegt dat DKG al jaren voorschriften aanlevert aan monteurs voor het werken met kwarts. ‘Wij leveren bladen op maat. Als er toch aanpassingen nodig zijn, zeggen we dat dit alleen mag met de nodige beschermingsmaterialen.’
Veiligheidsvoorschriften
Composietfabriek, dat de bladen verkoopt, zegt zich pas bewust te zijn geworden van de risico’s door de rechtszaak over ziek geworden werknemers waarmee Cosentino in het nieuws kwam in Spanje. ‘Misschien stond het ergens in de voorwaarden, maar wij hadden dat niet zo duidelijk. Wij hebben nu ervoor gekozen het bewerken in Spanje te laten doen.’
Monteurs van keukens en badkamers die het FD sprak — die anoniem willen blijven — zeggen dat zij vaak niet weten van verplichte maatregelen of beschermingsmiddelen, of ze houden zich daar niet aan. Een deel heeft zelfs nooit van kwarts gehoord.
Onder hen een installateur voor DKG Holding, die ook andere monteurs aanstuurt. De nepsteenbladen passen niet altijd goed, zegt hij, er moet wel eens een centimetertje af. Daar komt stof bij vrij. Ze dragen geen maskers. ‘Op de bouw zijn er veel veiligheidsvoorschriften, maar bij de keukeninstallatie niet. Er staan geen voorschriften op de keukenbladen.’ Stof is ook voor omstanders zoals bewoners gevaarlijk. Een andere installateur bewerkt de bladen ‘liever niet’ maar moet soms wel, zegt hij. ‘De uitsparingen voor kookplaten zijn niet altijd goed. Dat slijpen we bij. Dat doe ik wel buiten.’ Een andere monteur van het Duitse Küchenwelt zegt: ‘Er moet vaak genoeg iets worden geslepen, een stopcontact bijvoorbeeld. Ik doe dat buiten en ga uit de wind staan, want er komt veel stof bij vrij. Ik heb nooit gehoord dat ik voorzichtig moet zijn.’ DKG Holding zegt in een reactie ‘verbaasd te zijn’ over het plaatje dat de installateurs schetsen en heeft intern extra aandacht voor dit onderwerp gevraagd. Ook Diresco herkent het beeld niet.
Strenger beleid?
Het onderzoeksinstituut van de Europese vakbonden ETUI werkt aan een Europese verhoging van de kritische grenswaarden voor kwartsstof waaraan medewerkers mogen worden blootgesteld. ‘Maar gezien de risico’s die nu aan het licht zijn gekomen zou Europa een verbod van kwartscomposiet moeten overwegen’, zegt ETUI-onderzoeker Tony Musu. Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is een Europees verbod een reële optie.
Musu wijst erop dat er met een aanscherping van de regels risico’s blijven: ‘Veilig werken met een product dat 95% kwartsstof bevat kan feitelijk alleen als je dat in een afgesloten tank zou doen. Maar dat gebeurt niet.’ Producenten verlagen nu hun percentage kwartsstof in composiet, in de hoop zorgen weg te nemen. Maar dat maakt het bewerken niet veilig, zeggen onderzoekers van de Australische Universiteit van Adelaide en Monash University: ‘Er is geen bewijs dat kwartsstof in deze kunststenen een veilig niveau kan hebben.’
Is kwartscomposiet in de keuken onveilig? Kwartscomposieten aanrechtbladen thuis zijn niet gevaarlijk zolang er niet in wordt gezaagd of geslepen. In Australië wordt wel bekeken of thuisklussers een handleiding moeten krijgen als zij hun badkamer of keuken met kwartscomposiet willen renoveren. Maatregelen tegen stof in de lucht zijn noodzakelijk, maar kunnen volgens experts nooit garanderen dat iemand niet ziek wordt. Naar de gezondheidseffecten van maatregelen tegen hoge concentraties in de lucht is volgens hen meer onderzoek nodig.
Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1504319/nederlands-onderzoek-naar-beroepsziekte-door-nepstenen-aanrechtbladen
